SKKN Một số giải pháp trong công tác quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở Trường THPT Than Uyên

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Trong giai đoạn hiện nay hòa chung với xu thế phát triển của thế giới, nhu cầu hội nhập và phát triển là một nhu cầu tất yếu. Mỗi một con người luôn phải xác định cho mình mục tiêu học tập suốt đời. Đối với bất cứ trường THPT nào thì chất lượng dạy - học luôn là thước đo quan trọng về uy tín, thương hiệu của nhà trường đó. Vì vậy nhiệm vụ của người quản lý nhà trường nói chung và trường THPT nói riêng là tìm ra những giải pháp tốt nhất cho vấn đề nâng cao chất lượng dạy - học. Một trong những giải pháp đó là tăng cường công tác quản lý chuyên môn. Đội ngũ thực hiện công tác chuyên môn này không ai khác chính là đội ngũ giáo viên, họ là lực lượng chủ yếu và quan trọng nhất trong tập thể sư phạm.
Để đạt được mục tiêu giáo dục pho thông phải coi trọng công tác xây dựng đội ngũ giáo viên "Vừa hồng, vừa chuyên", đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu, mạnh về chất lượng, có như vậy mới góp phần tích cực vào công cuộc xây dựng và đáp ứng được mục tiêu giáo dục mà Đảng ta đã đề ra trong giai đoạn hiện nay nhằm thực hiện mục tiêu "Dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”.
Trường THPT Than Uyên trải qua 39 năm xây dựng và trưởng thành, đã có nhiều thành tích trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo, nhưng vì luôn có nhiều biến động trong đội ngũ cán bộ, giáo viên, nên chất lượng đội ngũ chưa đồng đều, giáo viên trẻ đông, chiếm 60.7%. Trong những năm gần đây bên cạnh những giáo viên có năng lực chuyên môn và có trách nhiệm vẫn còn một bộ phận giáo viên có năng lực chuyên môn nhưng lại chưa thực sự nhiệt tình, tinh thần trách nhiệm chưa cao, đặc biệt là rất hạn chế trong công tác đổi mới phương pháp dạy học, cũng như yếu về kỹ năng thực hành thí nghiệm và thiếu kinh nghiệm trong công tác giáo dục học sinh. Công tác quản lý chưa có bước đổi mới, còn dập khuôn máy móc. Do đó hiệu quả chất lượng giáo dục chưa cao, chưa tương xứng với bề dày truyền thống của nhà trường.
Là một cán bộ quản lý nhà trường, tôi thiết nghĩ cần phải có những giải pháp đổi mới công tác quản lý chuyên môn để nâng cao chất lượng dạy học trong trường THPT hiện nay nói chung và Trường THPT Than Uyên nói riêng. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn và quá trình thực hiện nhiệm vụ của nhà trường, tôi quyết định lựa chọn sáng kiến kinh nghiệm về “Một số giải pháp trong công tác quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở trường THPT Than Uyên’” để áp dụng vào nhà trường.
II. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
1. Phạm vi nghiên cứu: Tập trung đi sâu nghiên cứu những vấn đề về công tác quản lý chuyên môn ở trường THPT Than Uyên.
2. Đối tượng nghiên cứu: Một số giải pháp trong công tác quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.
III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Tổng kết thực tiễn công tác giảng dạy và quản lý của bản thân trong gần 16 năm qua và kết hợp với việc nghiên cứu các lý luận khoa học về công tác quản lý. Bản thân đã đúc kết, đưa ra các giải pháp, biện pháp trong công tác quản lý chuyên môn, nhằm nâng cao chất lượng dạy - học của thầy và trò Trường THPT Than Uyên.
IV. ĐIỂM MỚI TRONG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
- Điểm mới trong đề tài nghiên cứu là: phát huy nhân tố con người và đổi mới cách thức tổ chức chỉ đạo quản lý để nâng cao chất lượng dạy và học.
Rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân và áp dụng vào thực tiễn nhà trường để nâng cao hiệu quả quản lý chỉ đạo hoạt động dạy và học, từ đó có những đóng góp thêm những giải pháp phù hợp của công tác quản lý chất lượng dạy và học đối với khối trường THPT trong Cụm Than Uyên.
Phần thứ hai
 NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Chương I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Một số cơ sở lý luận
Trước hết ta hiểu Quản lý là gì? “Quản lý là sự tác động chỉ huy, điêu khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích đã đề ra. Sự tác động của quản lý phải bằng cách nào đó để người bị quản lý luôn luôn hồ hởi, phấn khởi đem hết năng lực và trí tuệ để sáng tạo ra lợi ích cho bản thân, cho tổ chức và cho cả xã hội”. Còn “Quản lý giáo dục (và nói riêng quản lý trường học) là những tác động có hệ thống, có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý đến tất cả các mặt xích của hệ thống giáo dục nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” - (Trích trong tài liệu bồi dưỡng cán bộ quản lý, công chức nhà nước ngành Giáo dục và Đào tạo của Học viện quản lý giáo dục năm 2010).
Chất lượng dạy - học phụ thuộc vào quá trình dạy học: “Quá trình dạy học là một quá trình hoạt động thống nhất giữa giáo viên và học sinh trong đó dưới tác động chủ đạo (to chức, điều khiển) của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động học nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học đã đặt ra” - (Trích trong tài liệu bồi dưỡng cán bộ quản lý, công chức nhà nước ngành Giáo dục và Đào tạo của Học viện quản lý giáo dục năm 2010).
- Mô hình dạy học hợp tác:
- Các thành tố cấu thành quá trình dạy học
Đội ngũ giáo viên là lực lượng chủ yếu, quan trọng nhất trong mỗi nhà trường và là lực lượng quyết định cho sự thành công của quá trình dạy - học. Năng lực chuyên môn - phương pháp sư phạm - uy tín cá nhân của mỗi giáo viên có ảnh hưởng rất to lớn đến chất lượng đào tạo cũng như thương hiệu của nhà trường. Nghị quyết Trung Ương 2 Khoá VIII của Đảng đã khẳng định: "Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng của giáo dục và được xã hội tôn vinh. Giáo viên phải có đủ đức, đủ tài”.
Quản lý công tác chuyên môn trong nhà trường bao gồm:
Quản lý thực hiện nội dung chương trình.
To chức và quản lý nền nếp dạy học.
Tổ chức đổi mới phương pháp dạy học.
Phát động phong trào thi đua dạy tốt, học tốt.
Kiểm tra đánh giá các hoạt động trên.
Quản lý việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên.
Đặc điểm của quản lý quá trình dạy học
Mang tính chất quản lý hành chính sư phạm: Quản lý theo pháp luật và những nội quy, quy chế, quy định có tính chất bắt buột trong hoạt động dạy học.
Mang tính đặc trưng của khoa học quản lý: Nó vận dụng một cách có hiệu quả các chức năng của chu trình quản lý trong việc điều khiển quá trình dạy học.
Như vậy quản lý các hoạt động chuyên môn chính là điều khiển, chỉ đạo các hoạt động dạy - học trong nhà trường làm cho nó đi theo một quĩ đạo, vận hành nó một cách có khoa học, có kế hoạch, có to chức và luôn phải kiểm tra, giám sát, uốn nắn, sửa chữa kịp thời các sai sót và phát huy cái tốt nhằm đạt mục tiêu đặt ra ban đầu.
Để tăng cường nâng cao hiệu quả phân cấp quản lý giáo dục và đào tạo; đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, khắc phục các tiêu cực trong công tác giáo dục, quan điểm của tỉnh Lai Châu là: “Tiếp tục đổi mới căn bản về tư duy, phương thức quản lý giáo dục theo hướng nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, phân cấp mạnh mẽ nhằm giải phóng và phát huy mạnh mẽ tiềm năng, sức sáng tạo, tính chủ động tự chịu trách nhiệm của các cấp giáo dục. Tăng cường đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra: công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, xây dựng nếp sống kỷ cương, văn minh trong giáo dục và đào tạo...” - (Trích trong kế hoạch Thực hiện Kết luận số 51-KL/TW về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo... của Chủ tịch úy ban nhân dân tỉnh Lai Châu).
Một số cơ sở thực tiễn
Đội ngũ giáo viên của các nhà trường trung học phổ thông trong tỉnh Lai châu hiện nay hầu hết đều đạt chuẩn, trong đó trên chuẩn chiếm 4%. Trong công tác đào tạo đội ngũ giáo viên trung học phổ thông đã có sự đổi mới phù hợp với yêu cầu của thời đại, song chất lượng của đội ngũ giáo viên còn nhiều bất cập: chất lượng chuyên môn, năng lực sư phạm còn chưa đáp ứng được yêu cầu. Nhiều giáo viên năng lực chuyên môn còn yếu, tỷ lệ giáo viên chủ động vận dụng, phối hợp các phương pháp dạy học trong thực hiện đổi mới phương pháp dạy học còn thấp, ý thức tu dưỡng phẩm chất đạo đức, ý thức tự học tập, tự bồi dưỡng còn chưa cao.
Vai trò quản lý còn hạn chế, đặc biệt chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học chưa đồng bộ với đổi mới hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá.
Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học mặc dù có sự quan tâm nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Thiết bị thí nghiệm chưa đầy đủ, các phòng máy vi tính, phòng thí nghiệm, thực hành còn thiếu hoặc chưa đạt chuẩn. Điều này ảnh hưởng nhiều đến việc nâng cao chất lượng chuyên môn của đội ngũ giáo viên và tất nhiên ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng dạy và học trong nhà trường Trung học phổ thông.
Từ thực tiễn đã trình bày ở trên đòi hỏi người cán bộ quản lý giáo dục phải đặc biệt quan tâm nhiều hơn nữa đến các giải pháp quản lý công tác chuyên môn ở trường nhằm nâng cao chất lượng dạy - học.
Chương II: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
Đặc điểm, tình hình nhà trường
Trường THPT Than Uyên được thành lập ngày 15/10/1973. Trường nằm ở trung tâm Thị trấn huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu. Đây là huyện có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển năng động thuộc tốp đầu của tỉnh Lai Châu.
Năm học 2012-2013 trường có 536 học sinh với 19 lớp.
Tong số cán bộ, giáo viên, nhân viên là 56. Trong đó: Ban Giám hiệu: 4; Giáo viên: 44; Nhân viên: 08.
Cơ cấu tổ chức:
Ban Giám hiệu: 4 người, gồm:
+ Hiệu trưởng: phụ trách chỉ đạo chung mọi hoạt động của nhà trường.
+ 01 Phó hiệu trưởng: phụ trách công tác chuyên môn.
+ 01 Phó hiệu trưởng: phụ trách cơ sở vật chất, lao động, hoạt động ngoài giờ lên lớp.
+ 01 Phó hiệu trưởng: phụ trách nền nếp, công tác thi đua.
Tổ chuyên môn được chia làm 6 tổ gồm: tổ Toán - Tin; tổ Vật lý - Hóa học - Công nghệ; tổ Sinh - Thể dục; tổ Ngữ Văn - GDCD; tổ Sử - Địa - Tiếng Anh; tổ Văn phòng.
Với tổng số: 44 giáo viên, trong đó: Thạc sỹ: 02; Đại học: 40; Cao đẳng: 02.
01 tổ Hành chính - văn phòng.
01 Chi bộ Đảng gồm 20 đảng viên, trong đó có 12 nữ, 01 dân tộc.
01 Tổ chức Công đoàn: Gồm 54 người, Ban chấp hành: 5 người.
* 01 Tổ chức Đoàn: gồm 20 chi đoàn (19 chi đoàn học sinh và 01 chi đoàn giáo viên).
Cơ sở vật chất:
Nhà trường có diện tích 12.807m2 Gồm 3 dãy nhà 3 tầng với 19 phòng học (trong đó có 13 phòng học được gắn máy chiếu), 01 phòng chờ, 01 phòng Y tế, 01 phòng Đoàn, 01 phòng truyền thống, 02 phòng Tin học (có 42 máy trong đó có 21 máy được kết nối Internet, 02 phòng Ngoại ngữ (có 55 máy), 02 phòng học bộ môn (phòng Lý - Kỹ công nghiệp, phòng Hóa - sinh), 01 phòng thư viện (sách GV: 124 đầu sách, sách tham khảo: 485 đầu sách, sách khác: 96 đầu sách), 01 phòng thiết bị dùng chung, 01 khu hiệu bộ, 01 nhà thi đấu cầu lông, 01 nhà đa năng.
Thực trạng trong quản lý chuyên môn ở trường THPT Than Uyên
- Đánh giá, xếp loại chuyên môn giáo viên năm học 2010 - 2011, năm học 2011 - 2012 như sau:
Năm học
Tổng số GV được đánh giá
Xếp loại chuyên môn giáo viên
Ghi chú
Giỏi
Khá
Trung bình
Kém
2010-2011
44
14
21
9
0

2011-2012
47
15
25
7



Tỉ lệ học sinh giỏi toàn diện thấp, năm học 2010-2011: 07 học sinh, đạt 1.13%; năm học 2011-2012: 15 học sinh, đạt 2,5%. Trường chưa đạt chuẩn Quốc gia.
Tỉ lệ học sinh giỏi văn hóa cấp Tỉnh năm học 2010-2011: 04 học sinh; năm 2011-2012: 05 học sinh, chưa có học sinh giỏi cấp Quốc gia.
Tỉ lệ học sinh thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng còn ở mức độ thấp, (theo tong hợp của nhà trường tính đến thời điểm ngày 01/9 hàng năm): năm học 2010-2011 có 41 học sinh đỗ đại học, 53 học sinh đỗ cao đẳng; năm học 2011-2012 có 48 học sinh đỗ đại học, 52 học sinh đỗ cao đẳng.
Nền nếp, kỉ cương dạy học chưa thực sự tốt, còn có một số giáo viên vi phạm quy chế chuyên môn như: quên giờ, quên tiết. Sinh hoạt tổ chuyên môn chưa có chiều sâu chuyên môn và chất lượng thấp, nặng về giải quyết hành chính.
Việc chỉ đạo dạy học tự chọn có nhiều khó khăn, chưa đạt hiệu quả, chưa có sự chỉ đạo thống nhất về nội dung chương trình tự chọn địa phương của một số bộ môn. Đặc biệt các bộ môn khoa học thực nghiệm chưa đảm bảo thực hiện đủ các bài thí nghiệm, thực hành theo quy định trong chương trình.
Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học chưa đạt hiệu quả cao, một bộ phận giáo viên chưa quan tâm đổi mới phương pháp dạy học, chủ yếu vẫn sử dụng phương pháp dạy học truyền thống nặng về thuyết trình, ít tạo cơ hội cho học sinh chủ động tiếp thu kiến thức trong giờ học.
Tỉ lệ giáo viên trình độ trên chuẩn còn thấp đến năm học 2012-2013 chỉ có 2/44 đồng chí đạt 4,55%.
Phong trào viết Sáng kiến kinh nghiệm đã có xong chưa nhiều, mới chỉ dừng ở mức độ những ai đăng ký chiến sỹ thi đua mới tham gia viết sáng kiến kinh nghiệm.
* Nguyên nhân:
Ban giám hiệu nhà trường xây dựng kế hoạch năm học còn chung chung chưa sát thực với thực tiễn của nhà trường và chưa phát huy được trí tuệ tập thể. Công tác chỉ đạo các tổ chuyên môn trong việc xây dựng kế hoạch chưa tốt. Đặc biệt là khâu chỉ đạo đối mới phương pháp dạy học, kế hoạch tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu kém chưa hiệu quả.
Việc tổ chức chỉ đạo thực hiện các nội dung cơ bản của quá trình dạy học chưa được quan tâm đúng mức. Công tác chỉ đạo về bồi dưỡng và tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên còn hạn chế.
Việc xây dựng kế hoạch kiểm tra nội bộ và tổ chức thực hiện công tác kiểm tra nội bộ trường học còn nhiều hạn chế. Các buổi sinh hoạt chuyên môn của các tổ chuyên môn còn mang nặng tính hành chính chưa thực sự đi vào chiều sâu. Việc góp ý các giờ dạy của các giáo viên trong các đợt thao giảng, dự giờ còn mang tính chất chiếu lệ chưa mạnh dạn chỉ ra những khuyết điểm của đồng nghiệp để khắc phục do tâm lý e ngại, sợ mất lòng.
Chưa có chế độ chính sách phù hợp để động viên, khuyến khích cán bộ, giáo viên đi học nâng cao trình độ chuyên môn. Công tác tổ chức chỉ đạo phong trào “thi đua dạy tốt, học tốt” còn mang tính hình thức.
Chương III: GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
Phát huy nhân tố con người
1.1. Đối với người đứng đầu nhà trường: Chất lượng giáo dục của Trường THPT Than Uyên nói riêng và ở tỉnh Lai Châu nói chung đạt ở mức nào chính là tầm nhìn của những người lãnh đạo. Căn cứ vào thực tế của đơn vị để xác định mục tiêu đạt được, xây dựng kế hoạch thực hiện, đề ra giải pháp có tính đột phá, linh hoạt. Người đứng đầu có tầm nhìn sẽ có cách thức chỉ đạo hay, dẫn dắt tổ chức cơ sở đúng hướng, có hiệu quả, tạo thương hiệu cho mình. Vì vậy, người đứng đầu cần phải xây dựng kế hoạch cá nhân, các kế hoạch điều hành mọi hoạt động giáo dục của nhà trường. Một số kế hoạch cơ bản như:
Xây dựng kế hoạch năm học: Trên cơ sở kế hoạch dạy học của Bộ GD & ĐT đã ban hành, cán bộ quản lý của nhà trường cụ thể hoá trong kế họach chung nhằm thực hiện dạy đủ môn học, thời lượng cho các môn học ở từng lớp theo đúng phân phối chương trình của Bộ Giáo dục & Đào tạo. Đảm bảo yêu cầu giảng dạy các bộ môn. Chú ý xây dựng kế hoạch dạy học tự chọn của các bộ môn theo quy định. Xây dựng kế hoạch trường chuẩn quốc gia. Xây dựng thời khoá biểu đảm bảo tính khoa học và phù hợp với thực tiễn của nhà trường. Xây dựng kế hoạch ôn tập, kiểm tra học kỳ, năm học.
Xây dựng kế hoạch ôn thi đại học, cao đẳng; bồi dưỡng học sinh giỏi; giúp đỡ học sinh yếu kém: Con người luôn là nhân tố