Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp chỉ đạo công tác rèn kĩ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học Quang Trung

BẢNG TÓM TẮT SÁNG KIẾN
1. Tên đề tài:
Một số biện pháp chỉ đạo công tác rèn kĩ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học Quang Trung. 
2. Nội dung lĩnh vực đề tài
- Đề tài nghiên cứu về công tác rèn kĩ năng sống cho học sinh tiểu học.
3. Tác giả
Họ và tên: Bùi Thị Đậu - Chức vụ: Phó hiệu trưởng
4. Nội dung tóm tắt
- Đề tài nghiên cứu đổi mới trong công tác chỉ đạo rèn kĩ năng sống cho học sinh.
- Mục đích giúp giáo viên nhận thức về việc dạy học sinh kỹ năng sống, xác định những kỹ năng sống cơ bản cần dạy học sinh ở lứa tuổi tiểu học. Cụ thể hóa nội dung của những kỹ năng cơ bản mà giáo viên cần dạy học sinh. Xác định nhiệm vụ cơ bản và phân công trách nhiệm trong việc dạy học sinh kỹ năng sống. Giúp học sinh phát triển các kỹ năng sống qua việc tổ chức các hoạt động tập thể vui tươi, lành mạnh trong nhà trường. Tạo môi trường giúp giáo viên thực hiện nhiệm vụ dạy học sinh kỹ năng sống. Rèn kĩ năng sống cho học sinh kết hợp với rèn học sinh thực hiện các nề nếp hàng ngày và tham gia các phong trào thi đua trong trường lớp. Tuyên truyền các bậc cha mẹ cách dạy học sinh kỹ năng sống trong gia đình. Phối kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Đẩy mạnh hơn nữa thực hiện cuộc vận động: Mỗi thầy cô giáo là tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo; cuộc vận động: Dân chủ, kỉ cương, tình thương, trách nhiệm
- Phạm vi áp dụng, khả năng phổ biến: Trường tiểu học Quang Trung và các trường trong thị xã
- Thời điểm áp dụng: Năm học 2019 - 2020, năm học 2020 - 2021
- Hiệu quả mang lại: Nhờ có kĩ năng sống tốt nên học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập và trong mọi hoạt động để kết quả giáo dục toàn diện được nâng cao.
I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Kĩ năng sống là một phần quan trọng của cuộc sống cá nhân trong xã hội hiện đại. 
"Ý nghĩa của cuộc sống không phải ở chỗ nó đem đến cho ta điều gì mà ở chỗ ta có thái độ đối với nó ra sao, không phải ở chỗ điều gì xảy ra với ta, mà ở chỗ ta phản ứng với những điều đó như thế nào
 – Lewis L. Dunmington –"
 Kĩ năng sống là một trong những khái niệm được nhắc đến nhiều trong thời đại ngày nay. Có nhiều quan niệm về kĩ năng sống. Theo tôi, kĩ năng sống đơn giản là tất cả những điều cần thiết chúng ta phải biết để có thể thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Kĩ năng sống được hình thành theo một quá trình, hình thành một cách tự nhiên qua những va chạm, những trải nghiệm trong cuộc sống và qua giáo dục mà có. Có nhiều nhóm kĩ năng sống như: nhóm kĩ năng nhận thức, nhóm kĩ năng xã hội và nhóm kĩ năng quản lí bản thân... Dù là kĩ năng nào cũng đều rất quan trọng và cần thiết với mỗi con người. Cho nên, giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là một công việc rất quan trọng. Đặc biệt là lứa tuổi học sinh tiểu học. 
 Bậc học tiểu học là nền tảng tạo cơ sở cho học sinh phát triển học tiếp các bậc học tiếp theo. Vì vậy bên cạnh việc trang bị cho học sinh những vốn kiến thức kỹ năng cơ bản trong học tập, lao động còn cần phải chú ý đến việc rèn kỹ năng sống cho học sinh, dạy học sinh cách “làm người”, để học sinh có thêm vốn kinh nghiệm thích ứng với môi trường mới, yêu cầu mới.
 Từ nhiều năm nay, Bộ Giáo dục - Đào tạo chủ trương dạy kĩ năng sống là một trong những tiêu chí đánh giá "Trường học thân thiện - học sinh tích cực". Trên tinh thần đó, tôi nhận thấy rằng chính ở dưới mái trường các em học được nhiều điều hay, lẽ phải. Và nhà trường trở nên ngôi nhà thân thiện, học sinh tích cực học tập để thành người tài xây dựng đất nước, có khả năng hội nhập cao, từng bước trở thành công dân toàn cầu. Đây cũng là một nhiệm vụ quan trọng đối với các thầy cô giáo. 
Thực trạng hiện nay, việc rèn kĩ năng sống của các em ở trường tiểu học còn thấp và nhiều hạn chế. Nhiều giáo viên, phụ huynh, học sinh còn chú trọng nhiều đến việc dạy-học kiến thức các môn văn hóa. 
 Nhận thức được vấn đề đó, với vai trò là một phó Hiệu trưởng nhà trường, bản thân tôi viết sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp chỉ đạo công tác rèn kĩ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học Quang Trung” Đó chính là lý do mà tôi chọn đề tài này, rất mong được chia sẻ cùng quý đồng nghiệp.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
* Mục tiêu 
 Mục tiêu giáo dục Kĩ năng sống là nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kỹ năng cơ bản, góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Yêu cầu về nội dung giáo dục tiểu học phải đảm bảo cho học sinh có hiểu biết đơn giản, cần thiết về tự nhiên, xã hội và con người; có kỹ năng cơ bản về nghe, đọc, nói, viết và tính toán; có thói quen rèn luyện thân thể, giữ gìn vệ sinh; có hiểu biết ban đầu về nghệ thuật. 
 Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh nhằm giúp các em rèn luyện kĩ năng ứng xử thân thiện trong mọi tình huống; thói quen và kĩ năng làm việc theo nhóm, kĩ năng hoạt động xã hội; Giáo dục cho học sinh thói quen rèn luyện sức khỏe, ý thức tự bảo vệ bản thân, phòng ngừa tai nạn giao thông, đuối nước và các tệ nạn xã hội. Rèn luyện kĩ năng ứng xử văn hóa, ý thức chung sống thân thiện, giải quyết hợp lý các tình huống mâu thuẫn, xung đột.
* Nhiệm vụ
- Tổ chức phổ biến và quán triệt lại nội dung chuyên đề "Trường học thân thiện, học sinh tích cực".
- Phân tích thực trạng việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở trường tiểu học Quang Trung, thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đăk Lăk.
- Đề xuất một số biện pháp chỉ đạo công tác giáo dục kĩ năng sống cho học sinh.
3. Đối tượng nghiên cứu
Cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh trường tiểu học Quang Trung
4. Giới hạn của đề tài
Đề tài tập trung nghiên cứu “Một số biện pháp chỉ đạo công tác rèn kĩ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học Quang Trung” năm học 2019-2020 đến năm học 2020-2021
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
Phương pháp đối chứng.
Phương pháp quan sát.
Phương pháp điều tra.
Phương pháp xử lý thông tin.
Phương pháp tổng hợp, rút kinh nghiệm.
II. PHẦN NỘI DUNG
 1. Cơ sở lý luận
Giáo dục là quá trình toàn vẹn nhằm hình thành nhân cách, được tổ chức có mục đích, có kế hoạch, thông qua hoạt động và quan hệ giữa nhà giáo dục và người được giáo dục nhằm chiếm lĩnh kinh nghiệm xã hội của loài người. Giáo dục là quá trình tác động tới thế hệ trẻ về đạo đức, tư tưởng, hành vi nhằm hình thành niềm tin, lý tưởng, động cơ, thái độ, hành vi, thói quen ứng xử đúng đắn trong xã hội.
 Ngày nay, trong sự phát triển nhanh chóng, mạnh mẽ về lĩnh vực kinh tế, xã hội của các nước trong khu vực cũng như của toàn cầu. Chính vì vậy mà lĩnh vực Giáo dục và Đào tạo ngày càng trở nên vô cùng quan trọng cho mọi quốc gia nói chung, cho giáo dục Việt Nam nói riêng.
Nhận thức rõ điều đó, Đảng và nhà nước ta đã xác định Giáo dục – Đào tạo là quốc sách hàng đầu. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho tương lai đất nước. Thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, trong những năm qua, nền giáo dục Việt Nam đã đổi mới và chuyển biến mạnh mẽ. Để nền giáo dục Việt Nam phát triển một cách toàn diện, bên cạnh việc nâng cao kiến thức cho học sinh thì việc giáo dục kĩ năng sống cho các em cũng vô cùng quan trọng. 
Vậy Kỹ năng sống là gì? Có nhiều định nghĩa và quan niệm khác nhau về kỹ năng sống. Mỗi định nghĩa được thể hiện dưới những cách thức tiếp cận khác nhau. Thông thường, kỹ năng sống được hiểu là những kỹ năng thực hành mà con người cần để có được sự an toàn, cuộc sống khỏe mạnh với chất lượng cao.
 Theo tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO), kỹ năng sống là năng lực cá nhân để họ thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày, những kỹ năng đó gắn vói 4 trụ cột của giáo dục: Học để biết, học để làm, học để làm người, học để chung sống.
- Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kỹ năng sống là kỹ năng thiết thực mà con người cần để có cuộc sống an toàn và khỏe mạnh, đó là những kỹ năng tâm lý xã hội và giao tiếp mà mỗi cá nhân có thể có để tương tác với những người khác một cách hiệu quả hoặc ứng phó với những vấn đề hay thách thức của cuộc sống hằng ngày.
 Tương đồng với quan niệm của WHO, còn có quan niệm kỹ năng sống là những kỹ năng tâm lý xã hội liên quan đến những tri thức, những giá trị và những thái độ, cuối cùng được thể hiện ra bằng những hành vi làm cho các cá nhân có thể thích nghi và giải quyết có hiệu quả các yêu cầu và thách thức của cuộc sống.
 - Theo UNICEF, Kỹ năng sống là tập hợp rất nhiều kỹ năng tâm lý xã hội và giao tiếp cá nhân giúp cho con người đưa ra những quyết định có cơ sở, giao tiếp một cách có hiệu quả, phát triển các kỹ năng tự xử lý và quản lý bản thân nhằm giúp họ có một cuộc sống lành mạnh và có hiệu quả. Kỹ năng sống được thể hiện ở những hành động cá nhân và những hành động đó sẽ tác động đến những hành động của những người khác cũng như dẫn đến những hành động nhằm thay đổi môi trường xung quanh, giúp nó trở nên lành mạnh.
 Có thể thấy rằng kỹ năng sống bao gồm một loạt các kỹ năng cụ thể, cần thiết cho cuộc sống hàng ngày của con người. Về bản chất, đó là kỹ năng tự quản lý bản thân và kỹ năng xã hội cần thiết để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả Nói cách khác kỹ năng sống là khả năng làm chủ bản thân của mỗi con người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó trước các tình huống của cuộc sống. Kỹ năng sống hướng vào việc giúp con người thay đổi nhận thức, thái độ và giá trị trong những hành động theo xu hướng tích cực và mang tính chất xây dựng.
 Kỹ năng sống được hình thành thông qua một quá trình sống, rèn luyện, học tập trong gia đình, nhà trường và ngoài xã hội. Vì vậy, kỹ năng sống của mỗi người vừa có tính cá nhân, vừa có tính xã hội và chịu ảnh hưởng của gia đình, cộng đồng, dân tộc. Với lứa tuổi học sinh, đặc biệt là học sinh Tiểu học Kĩ năng sống chịu ảnh hưởng rất lớn từ sự dạy bảo, dìu dắt của thầy cô ngay từ trên ghế nhà trường.
2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
 * Trường tiểu học Quang Trung đóng trên địa bàn tổ dân phố 7 phường An Bình - thị xã Buôn Hồ. Cán bộ giáo viên và học sinh chủ yếu ở tập trung gần trường, nên rất thuận lợi trong việc nắm bắt mọi thông tin và có nhiều điều kiện để tiếp cận với những sự phát triển của xã hội. Phần lớn học sinh là con em của Cán bộ viên chức, con em của những gia đình khá giả nên rất được sự quan tâm về việc học hành cũng như các vấn đề sinh hoạt khác. 
 	Đội ngũ giáo viên trẻ, nhiệt tình, biết cách sáng tạo trong lao động sư phạm. Đạt trình độ chuyên môn : Đại học: 28 ; Cao đẳng: 22 ; Trung cấp: 02
Nhiều giáo viên thực sự có kiến thức giỏi, có năng lực sư phạm vững vàng, có tâm huyết với nghề. Họ sẵn sàng khắc phục mọi khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao và rất tận tình trong giảng dạy cũng như trong công tác chủ nhiệm, giáo dục học sinh. 
 - Nhà trường luôn nhận được sự quan tâm từ các cấp lãnh đạo, chính quyền địa phương, phòng giáo dục đào tạo thị xã Buôn Hồ.
 - Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm tới việc giáo dục toàn diện học sinh, luôn có những biện pháp chỉ đạo sát thực đối với công tác rèn kĩ năng sống cho học sinh.
- Phần đa phụ huynh coi trọng việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phải song song với việc dạy học kiến thức.
 * Bên cạnh những mặt thuận lợi nhà trường còn gặp những khó khăn như thiếu phòng học, phòng chức năng, trang thiết bị dạy học còn thiếu.
Một số phụ huynh học sinh đời sống kinh tế gia đình còn khó khăn, chưa nhận thức hết tầm quan trọng của giáo dục và phát triển nhân cách của con em mình.
 Nhiều học sinh còn lơ là với những lời thầy cô dạy bảo, khó hòa nhập cùng bạn bè.
 Một số em còn ngại tham gia hoạt động các phong trào của trường, của đội tổ chức
	Tất cả các điều đó ít nhiều cũng gây trở ngại trong việc giáo dục kĩ năng sống cho các em.
c. Phân tích, đánh giá các vấn đề thực trạng của đề tài
 * Nhà trường trong nhiều năm liền đã gây được uy tín trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục toàn diện, thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá học sinh phù hợp với mục tiêu, nội dung chương trình và đối tượng học sinh. Đổi mới các hoạt động giáo dục, hoạt động tập thể, gắn học với hành, lý thuyết với thực tiễn; giúp học sinh có ý thức và trách nhiệm cao trong học tập, có lối sống lành mạnh, có bản lĩnh, trung thực, có năng lực làm việc độc lập và hợp tác, có kỹ năng sống, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, ham thích học tập và học tập có kết quả cao; có năng lực tự học; hiểu biết và tự hào, yêu quý nhà trường, Tổ quốc. Phát triển các hoạt động giao lưu, rèn luyện của học sinh và giáo viên nhằm nâng cao kĩ năng sống và văn hóa nghề nghiệp.
Từ đó đã nhận được sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, của chính quyền địa phương. Đặc biệt là sự quan tâm đầy trách nhiệm của toàn thể quý bậc phụ huynh học sinh, của nhân dân trên địa bàn, về tinh thần cũng như vật chất. Góp phần vào sự thành công trong “công tác rèn kĩ năng sống cho học sinh” đạt hiệu quả.
*- Giáo viên tổ chức các hoạt động tập thể, hoạt động ngoại khóa hiệu quả chưa thật cao là do: không có năng khiếu tổ chức hoạt động.
- Về phía phụ huynh học sinh: Nhận thức của một số ít phụ huynh học sinh còn hạn chế, giao phó con em cho nhà trường, ít quan tâm tới học sinh.
- Về xã hội: Cùng với với sự phát triển chung của xã hội, nhiều lối sống kém lành mạnh, nhiều trò chơi giải trí trên mạng xã hội đã thu hút học sinh say mê nghiện ngập nên ít nhiều đã ảnh hưởng đến việc học tập cũng như kĩ năng sống của các em.
3. Nội dung và hình thức của giải pháp 
a. Mục tiêu của giải pháp
- Nắm rõ đối tượng học sinh đưa ra phương pháp giáo dục thích hợp.
- Giáo dục học sinh về đạo đức lối sống, ứng xử, phương pháp học tập để đạt kết quả cao nhất.
- Giúp học sinh mạnh dạn, tự tin hơn trước tập thể
- Khuyến khích học sinh tự sáng tạo, tự tin, tự trải nghiệm kiến thức, đề xuất ý kiến cùng giáo viên thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục.
- Giáo viên phải tích cực đổi mới phương pháp dạy học gắn liền với thực tiễn, áp dụng hình thức sinh hoạt chuyên môn để tích hợp những kiến thức liên quan, khuyến khích sự chuyên cần, tích cực chủ động sáng tạo và có ý thức vươn lên, giúp học sinh tự tin trong học tập.
- Khuyến khích học sinh tự sáng tạo, tự tin, tự trải nghiệm kiến thức, đề xuất ý kiến, cùng giáo viên thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục.
Học sinh hiểu và có ý thức, có kĩ năng sống tốt. 
b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp
Biện pháp 1. Giúp giáo viên nhận thức về việc dạy học sinh kỹ năng sống 
Đầu năm học, chuyên môn tổ chức chuyên đề rèn kĩ năng sống cho học sinh ở các khối lớp, phân tích thực trạng và giải pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh ở đơn vị trường. Giúp giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống, mục tiêu của giáo dục kĩ năng sống. Dạy mẫu để GV nắm vững hơn về phương pháp và kĩ thuật dạy học bộ môn này. Tuy nhiên, bên cạnh giáo dục kĩ năng sống cho các em qua bộ môn riêng thì việc hình thành các kĩ năng cho các em trong từng bài học cũng rất quan trọng.
 	Qua đó giúp giá